atha chaturtho.adhyaayaH |
shreebhagavaanuvaacha |
imaM vivasvate yogaM proktavaanahamavyayam |
vivasvaanmanave praaha manurikshhvaakave.abraveet || 1 ||
evaM paraMparaapraaptamimaM raajarshhayo viduH |
sa kaaleneha mahataa yogo nashhTaH paraMtapa || 2 ||
sa evaayaM mayaa te.adya yogaH proktaH puraatanaH |
bhakto.asi me sakhaa cheti rahasyaM hyetaduttamam || 3 ||
arjuna uvaacha |
aparaM bhavato janma paraM janma vivasvataH |
kathametadvijaaneeyaaM tvamaadau proktavaaniti || 4 ||
shreebhagavaanuvaacha |
bahooni me vyateetaani janmaani tava chaarjuna |
taanyahaM veda sarvaaNi na tvaM vettha paraMtapa || 5 ||
ajo.api sannavyayaatmaa bhootaanaameeshvaro.api san |
prakRRitiM svaamadhishhThaaya saMbhavaamyaatmamaayayaa || 6 ||
yadaa yadaa hi dharmasya glaanirbhavati bhaarata |
abhyutthaanamadharmasya tadaatmaanaM sRRijaamyaham || 7 ||
paritraaNaaya saadhoonaaM vinaashaaya cha dushhkRRitaam |
dharmasaMsthaapanaarthaaya saMbhavaami yuge yuge || 8 ||
janma karma cha me divyamevaM yo vetti tattvataH |
tyaktvaa dehaM punarjanma naiti maameti so.arjuna || 9 ||
veetaraagabhayakrodhaa manmayaa maamupaashritaaH |
bahavo gnyaanatapasaa pootaa madbhaavamaagataaH || 1
ye yathaa maaM prapadyante taaMstathaiva bhajaamyaham |
mama vartmaanuvartante manushhyaaH paartha sarvashaH || 11 ||
kaankshhantaH karmaNaaM siddhiM yajanta iha devataaH |
kshhipraM hi maanushhe loke siddhirbhavati karmajaa || 12 ||
chaaturvarNyaM mayaa sRRishhTaM guNakarmavibhaagashaH |
tasya kartaaramapi maaM viddhyakartaaramavyayam || 13 ||
na maaM karmaaNi limpanti na me karmaphale spRRihaa |
iti maaM yo.abhijaanaati karmabhirna sa badhyate || 14 ||
evaM gnyaatvaa kRRitaM karma poorvairapi mumukshhubhiH |
kuru karmaiva tasmaattvaM poorvaiH poorvataraM kRRitam || 15 ||
kiM karma kimakarmeti kavayo.apyatra mohitaaH |
tatte karma pravakshhyaami yajgnyaatvaa mokshhyase.ashubhaat || 16 ||
karmaNo hyapi boddhavyaM boddhavyaM cha vikarmaNaH |
akarmaNashcha boddhavyaM gahanaa karmaNo gatiH || 17 ||
karmaNyakarma yaH pashyedakarmaNi cha karma yaH |
sa buddhimaanmanushhyeshhu sa yuktaH kRRitsnakarmakRRit || 18 ||
yasya sarve samaarambhaaH kaamasaMkalpavarjitaaH |
gnyaanaagnidagdhakarmaaNaM tamaahuH paNDitaM budhaaH || 19 ||
tyaktvaa karmaphalaasangaM nityatRRipto niraashrayaH |
karmaNyabhipravRRitto.api naiva kiMchitkaroti saH || 20 ||
niraasheeryatachittaatmaa tyaktasarvaparigrahaH |
shaareeraM kevalaM karma kurvannaapnoti kilbishham || 21 ||
yadRRichChaalaabhasaMtushhTo dvandvaateeto vimatsaraH |
samaH siddhaavasiddhau cha kRRitvaapi na nibadhyate || 22 ||
gatasangasya muktasya gnyaanaavasthitachetasaH |
yagnyaayaacharataH karma samagraM pravileeyate || 23 ||
brahmaarpaNaM brahma havirbrahmaagnau brahmaNaa hutam |
brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamaadhinaa || 24 ||
daivamevaapare yagnyaM yoginaH paryupaasate |
brahmaagnaavapare yagnyaM yagnyenaivopajuhvati || 25 ||
shrotraadeeneendriyaaNyanye saMyamaagnishhu juhvati |
shabdaadeenvishhayaananya indriyaagnishhu juhvati || 26 ||
sarvaaNeendriyakarmaaNi praaNakarmaaNi chaapare |
aatmasaMyamayogaagnau juhvati gnyaanadeepite || 27 ||
dravyayagnyaastapoyagnyaa yogayagnyaastathaapare |
svaadhyaayagnyaanayagnyaashcha yatayaH saMshitavrataaH || 28 ||
apaane juhvati praaNaM praaNe.apaanaM tathaapare |
praaNaapaanagatee ruddhvaa praaNaayaamaparaayaNaaH || 29 ||
apare niyataahaaraaH praaNaanpraaNeshhu juhvati |
sarve.apyete yagnyavido yagnyakshhapitakalmashhaaH || 30 ||
yagnyashishhTaamRRitabhujo yaanti brahma sanaatanam |
naayaM loko.astyayagnyasya kuto.anyaH kurusattama || 31 ||
evaM bahuvidhaa yagnyaa vitataa brahmaNo mukhe |
karmajaanviddhi taansarvaanevaM gnyaatvaa vimokshhyase || 32 ||
shreyaandravyamayaadyagnyaajgnyaanayagnyaH paraMtapa |
sarvaM karmaakhilaM paartha gnyaane parisamaapyate || 33 ||
tadviddhi praNipaatena pariprashnena sevayaa |
upadekshhyanti te gnyaanaM gnyaaninastattvadarshinaH || 34 ||
yajgnyaatvaa na punarmohamevaM yaasyasi paaMDava |
yena bhootaanyasheshheNa drakshhyasyaatmanyatho mayi || 35 ||
api chedasi paapebhyaH sarvebhyaH paapakRRittamaH |
sarvaM gnyaanaplavenaiva vRRijinaM saMtarishhyasi || 36 ||
yathaidhaaMsi samiddho.agnirbhasmasaatkurute.arjuna |
gnyaanaagniH sarvakarmaaNi bhasmasaatkurute tathaa || 37 ||
na hi gnyaanena sadRRishaM pavitramiha vidyate |
tatsvayaM yogasaMsiddhaH kaalenaatmani vindati || 38 ||
shraddhaavaaMllabhate gnyaanaM tatparaH saMyatendriyaH |
gnyaanaM labdhvaa paraaM shaantimachireNaadhigachChati || 39 ||
agnyashchaashraddadhaanashcha saMshayaatmaa vinashyati |
naayaM loko.asti na paro na sukhaM saMshayaatmanaH || 40 ||
yogasaMnyastakarmaaNaM gnyaanasaMChinnasaMshayam |
aatmavantaM na karmaaNi nibadhnanti dhanaMjaya || 41 ||
tasmaadagnyaanasaMbhootaM hRRitsthaM gnyaanaasinaatmanaH |
ChittvainaM saMshayaM yogamaatishhThottishhTha bhaarata || 42 ||
oM tatsaditi shreemadbhagavadgeetaasoopanishhatsu brahmavidyaayaaM yogashaastre shreekRRishhNaarjunasaMvaade
gnyaanakarmasaMnyaasayogo naama chaturtho.adhyaayaH ||4 ||