atha tRRiteeyo.adhyaayaH |
arjuna uvaacha |
jyaayasee chetkarmaNaste mataa buddhirjanaardana |
tatkiM karmaNi ghore maaM niyojayasi keshava || 1 ||
vyaamishreNeva vaakyena buddhiM mohayaseeva me |
tadekaM vada nishchitya yena shreyo.ahamaapnuyaam || 2 ||
shreebhagavaanuvaacha |
loke.asmindvividhaa nishhThaa puraa proktaa mayaanagha |
gnyaanayogena saaMkhyaanaaM karmayogena yoginaam || 3 ||
na karmaNaamanaarambhaannaishhkarmyaM purushho.ashnute |
na cha saMnyasanaadeva siddhiM samadhigachChati || 4 ||
na hi kashchitkshhaNamapi jaatu tishhThatyakarmakRRit |
kaaryate hyavashaH karma sarvaH prakRRitijairguNaiH || 5 ||
karmendriyaaNi saMyamya ya aaste manasaa smaran |
indriyaarthaanvimooDhaatmaa mithyaachaaraH sa uchyate || 6 ||
yastvindriyaaNi manasaa niyamyaarabhate.arjuna |
karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa vishishhyate || 7 ||
niyataM kuru karma tvaM karma jyaayo hyakarmaNaH |
shareerayaatraapi cha te na prasiddhyedakarmaNaH || 8 ||
yagnyaarthaatkarmaNo.anyatra loko.ayaM karmabandhanaH |
tadarthaM karma kaunteya muktasangaH samaachara || 9 ||
sahayagnyaaH prajaaH sRRishhTvaa purovaacha prajaapatiH |
anena prasavishhyadhvameshha vo.astvishhTakaamadhuk || 1
devaanbhaavayataanena te devaa bhaavayantu vaH |
parasparaM bhaavayantaH shreyaH paramavaapsyatha || 11 ||
ishhTaanbhogaanhi vo devaa daasyante yagnyabhaavitaaH |
tairdattaanapradaayaibhyo yo bhunkte stena eva saH || 12 ||
yagnyashishhTaashinaH santo muchyante sarvakilbishhaiH |
bhunjate te tvaghaM paapaa ye pachantyaatmakaaraNaat || 13 ||
annaadbhavanti bhootaani parjanyaadannasaMbhavaH |
yagnyaadbhavati parjanyo yagnyaH karmasamudbhavaH || 14 ||
karma brahmodbhavaM viddhi brahmaakshharasamudbhavam |
tasmaatsarvagataM brahma nityaM yagnye pratishhThitam || 15 ||
evaM pravartitaM chakraM naanuvartayateeha yaH |
aghaayurindriyaaraamo moghaM paartha sa jeevati || 16 ||
yastvaatmaratireva syaadaatmatRRiptashcha maanavaH |
aatmanyeva cha saMtushhTastasya kaaryaM na vidyate || 17 ||
naiva tasya kRRitenaartho naakRRiteneha kashchana |
na chaasya sarvabhooteshhu kashchidarthavyapaashrayaH || 18 ||
tasmaadasaktaH satataM kaaryaM karma samaachara |
asakto hyaacharankarma paramaapnoti poorushhaH || 19 ||
karmaNaiva hi saMsiddhimaasthitaa janakaadayaH |
lokasaMgrahamevaapi saMpashyankartumarhasi || 20 ||
yadyadaacharati shreshhThastattadevetaro janaH |
sa yatpramaaNaM kurute lokastadanuvartate || 21 ||
na me paarthaasti kartavyaM trishhu lokeshhu kiMchana |
naanavaaptamavaaptavyaM varta eva cha karmaNi || 22 ||
yadi hyahaM na varteyaM jaatu karmaNyatandritaH |
mama vartmaanuvartante manushhyaaH paartha sarvashaH || 23 ||
utseedeyurime lokaa na kuryaaM karma chedaham |
saMkarasya cha kartaa syaamupahanyaamimaaH prajaaH || 24 ||
saktaaH karmaNyavidvaaMso yathaa kurvanti bhaarata |
kuryaadvidvaaMstathaasaktashchikeershhurlokasaMgraham || 25 ||
na buddhibhedaM janayedagnyaanaaM karmasanginaam |
joshhayetsarvakarmaaNi vidvaanyuktaH samaacharan || 26 ||
prakRRiteH kriyamaaNaani guNaiH karmaaNi sarvashaH |
ahaMkaaravimooDhaatmaa kartaahamiti manyate || 27 ||
tattvavittu mahaabaaho guNakarmavibhaagayoH |
guNaa guNeshhu vartanta iti matvaa na sajjate || 28 ||
prakRRiterguNasaMmooDhaaH sajjante guNakarmasu |
taanakRRitsnavido mandaankRRitsnavinna vichaalayet || 29 ||
mayi sarvaaNi karmaaNi saMnyasyaadhyaatmachetasaa |
niraasheernirmamo bhootvaa yudhyasva vigatajvaraH || 30 ||
ye me matamidaM nityamanutishhThanti maanavaaH |
shraddhaavanto.anasooyanto muchyante te.api karmabhiH || 31 ||
ye tvetadabhyasooyanto naanutishhThanti me matam |
sarvagnyaanavimooDhaaMstaanviddhi nashhTaanachetasaH || 32 ||
sadRRishaM cheshhTate svasyaaH prakRRitergnyaanavaanapi |
prakRRitiM yaanti bhootaani nigrahaH kiM karishhyati || 33 ||
indriyasyendriyasyaarthe raagadveshhau vyavasthitau |
tayorna vashamaagachChettau hyasya paripanthinau || 34 ||
shreyaansvadharmo viguNaH paradharmaatsvanushhThitaat |
svadharme nidhanaM shreyaH paradharmo bhayaavahaH || 35 ||
arjuna uvaacha |
atha kena prayukto.ayaM paapaM charati poorushhaH |
anichChannapi vaarshhNeya balaadiva niyojitaH || 36 ||
shreebhagavaanuvaacha |
kaama eshha krodha eshha rajoguNasamudbhavaH |
mahaashano mahaapaapmaa viddhyenamiha vairiNam || 37 ||
dhoomenaavriyate vahniryathaadarsho malena cha |
yatholbenaavRRito garbhastathaa tenedamaavRRitam || 38 ||
aavRRitaM gnyaanametena gnyaanino nityavairiNaa |
kaamaroopeNa kaunteya dushhpooreNaanalena cha || 39 ||
indriyaaNi mano buddhirasyaadhishhThaanamuchyate |
etairvimohayatyeshha gnyaanamaavRRitya dehinam || 40 ||
tasmaattvamindriyaaNyaadau niyamya bharatarshhabha |
paapmaanaM prajahi hyenaM gnyaanavignyaananaashanam || 41 ||
indriyaaNi paraaNyaahurindriyebhyaH paraM manaH |
manasastu paraa buddhiryo buddheH paratastu saH || 42 ||
evaM buddheH paraM buddhvaa saMstabhyaatmaanamaatmanaa |
jahi shatruM mahaabaaho kaamaroopaM duraasadam || 43 ||
oM tatsaditi shreemadbhagavadgeetaasoopanishhatsu brahmavidyaayaaM yogashaastre shreekRRishhNaarjunasaMvaade
karmayogo naama tRRiteeyo.adhyaayaH ||3 ||