atha chaturdasho.adhyaayaH |
shreebhagavaanuvaacha |
paraM bhooyaH pravakshhyaami gnyaanaanaaM gnyaanamuttamam |
yajgnyaatvaa munayaH sarve paraaM siddhimito gataaH || 1 ||
idaM gnyaanamupaashritya mama saadharmyamaagataaH |
sarge.api nopajaayante pralaye na vyathanti cha || 2 ||
mama yonirmahadbrahma tasmingarbhaM dadhaamyaham |
saMbhavaH sarvabhootaanaaM tato bhavati bhaarata || 3 ||
sarvayonishhu kaunteya moortayaH saMbhavanti yaaH |
taasaaM brahma mahadyonirahaM beejapradaH pitaa || 4 ||
sattvaM rajastama iti guNaaH prakRRitisaMbhavaaH |
nibadhnanti mahaabaaho dehe dehinamavyayam || 5 ||
tatra sattvaM nirmalatvaatprakaashakamanaamayam |
sukhasangena badhnaati gnyaanasangena chaanagha || 6 ||
rajo raagaatmakaM viddhi tRRishhNaasangasamudbhavam |
tannibadhnaati kaunteya karmasangena dehinam || 7 ||
tamastvagnyaanajaM viddhi mohanaM sarvadehinaam |
pramaadaalasyanidraabhistannibadhnaati bhaarata || 8 ||
sattvaM sukhe saMjayati rajaH karmaNi bhaarata |
gnyaanamaavRRitya tu tamaH pramaade saMjayatyuta || 9 ||
rajastamashchaabhibhooya sattvaM bhavati bhaarata |
rajaH sattvaM tamashchaiva tamaH sattvaM rajastathaa || 1
sarvadvaareshhu dehe.asminprakaasha upajaayate |
gnyaanaM yadaa tadaa vidyaadvivRRiddhaM sattvamityuta || 11 ||
lobhaH pravRRittiraarambhaH karmaNaamashamaH spRRihaa |
rajasyetaani jaayante vivRRiddhe bharatarshhabha || 12 ||
aprakaasho.apravRRittishcha pramaado moha eva cha |
tamasyetaani jaayante vivRRiddhe kurunandana || 13 ||
yadaa sattve pravRRiddhe tu pralayaM yaati dehabhRRit |
tadottamavidaaM lokaanamalaanpratipadyate || 14 ||
rajasi pralayaM gatvaa karmasangishhu jaayate |
tathaa praleenastamasi mooDhayonishhu jaayate || 15 ||
karmaNaH sukRRitasyaahuH saattvikaM nirmalaM phalam |
rajasastu phalaM duHkhamagnyaanaM tamasaH phalam || 16 ||
sattvaatsaMjaayate gnyaanaM rajaso lobha eva cha |
pramaadamohau tamaso bhavato.agnyaanameva cha || 17 ||
oordhvaM gachChanti sattvasthaa madhye tishhThanti raajasaaH |
jaghanyaguNavRRittisthaa adho gachChanti taamasaaH || 18 ||
naanyaM guNebhyaH kartaaraM yadaa drashhTaanupashyati |
guNebhyashcha paraM vetti madbhaavaM so.adhigachChati || 19 ||
guNaanetaanateetya treendehee dehasamudbhavaan |
janmamRRityujaraaduHkhairvimukto.amRRitamashnute || 20 ||
arjuna uvaacha |
kairlingaistreenguNaanetaanateeto bhavati prabho |
kimaachaaraH kathaM chaitaaMstreenguNaanativartate || 21 ||
shreebhagavaanuvaacha |
prakaashaM cha pravRRittiM cha mohameva cha paaMDava |
ta dveshhTi saMpravRRittaani na nivRRittaani kaankshhati || 22 ||
udaaseenavadaaseeno guNairyo na vichaalyate |
guNaa vartanta ityeva yo.avatishhThati nengate || 23 ||
samaduHkhasukhaH svasthaH samaloshhTaashmakaanchanaH |
tulyapriyaapriyo dheerastulyanindaatmasaMstutiH || 24 ||
maanaapamaanayostulyastulyo mitraaripakshhayoH |
sarvaarambhaparityaagee guNaateetaH sa uchyate || 25 ||
maaM cha yo.avyabhichaareNa bhaktiyogena sevate |
sa guNaansamateetyaitaanbrahmabhooyaaya kalpate || 26 ||
brahmaNo hi pratishhThaahamamRRitasyaavyayasya cha |
shaashvatasya cha dharmasya sukhasyaikaantikasya cha || 27 ||
oM tatsaditi shreemadbhagavadgeetaasoopanishhatsu brahmavidyaayaaM yogashaastre shreekRRishhNaarjunasaMvaade
guNatrayavibhaagayogo naama chaturdasho.adhyaayaH ||14 ||